هفته گذشته مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی آب پاکی را روی دست شرکت‌های پرداخت الکترونیکی ریخت که اگر آنها از ۱۵ آبان ماه تراکنش‌های مربوط به USSD را از کانال پیوند انجام ندهند، مشمول جرایم سنگین می‌شوند، این در حالی است که براساس بررسی عملی انجام شده بسیاری از سرشماره‌های USSD تا لحظه نگارش این گزارش، اقدام به ارایه خدمت به شماره‌ها و کارت‌های بانکی که در پیوند ثبت نشده‌اند، می‌کنند.
این موضوع را با چند تن از مدیران شرکت‌های پرداخت الکترونیکی و شاپرک مطرح کردیم که نهایتا مشخص شد ابهاماتی جدی در دیدگاه شاپرک و شرکت‌های PSP وجود دارد که نشان از نبود برنامه مشخص برای این موضوع است.
از آنجا که از این پس چنانچه شرکت‌های PSP برای انجام تراکنش USSD از سامانه پیوند استفاده نکنند جرایم سنگینی برای آنها در نظر گرفته خواهد شد این موضوع را با مدیران عامل PSPهای پیشرو در این سرویس مطرح کردیم که در ادامه می‌خوانید.
شروع ماجرا
ابتدای امسال بود که شرکت شاپرک به نمایندگی از بانک مرکزی ابلاغیه‌ای مبنی بر اعمال محدودیت به دلیل ناامن بودن سرویس USSD به تمامی شرکت‌های پرداخت الکترونیکی ارسال کرد. طبق آن ابلاغیه تمامی شرکت‌های پرداخت الکترونیکی موظف به تغییر روش به منظور استفاده از این سرویس شدند و قرار شد از ابتدای مهرماه امسال تغییرات اساسی در این حوزه رخ دهد؛ اما مهرماه گذشت و هیچ اتفاقی نیفتاد. البته این در حالی است که ناصر حکیمی، مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی چند هفته پیش در گفت و گو با عصر ارتباط در این خصوص گفته بود، از اول مهر سامانه پیوند عملیاتی شده است ولی مردم آن را احساس نکره‌اند. به گفته وی از ابتدای مهر رجیستری اتفاق افتاده است و از ۱۵ آبان اگر تراکنشی بدون رجیستری ثبت شود جریمه سنگین دارد، همچنین از اول دی ماه اگر بدون رجیستری تراکنشی روی دهد کانال موبایل متخلف قطع می‌شود.
این در حالی بود که در گزارش‌های هفته‌های پیشین مدیران شرکت های PSP از اعلام آمادگی به سامانه پیوند خبر دادند و اعلام کردند همه‌چیز برای متصل شدن به پیوند آماده است، اما هنوز آنها به دلایل نامشخص به پیوند متصل نشده‌اند و همین عامل را توجیهی برای جریمه نشدن بیان کردند.
به اعتقاد مدیران PSP تا زمانی که مقررات پیوند به صورت مکتوب ابلاغ نشود، آنها جریمه نمی‌شوند و همین عاملی بود که مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی نسبت به این موضوع واکنش نشان داد.
قطع تراکنش‌ها، از اول دیماه
ناصر حکیمی، مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: انجام تراکنش USSD خارج از سامانه پیوند از ۱۵ آبان مشمول جریمه شده و از اول دیماه این خدمت برای متخلفین قطع می‌شود.
وی با اشاره به ابلاغیه شرکت شاپرک به نمایندگی از بانک مرکزی در ابتدای امسال به تمامی شرکت‌های پرداخت الکترونیکی مبنی بر ناامن بودن سرویس USSD گفت: بر اساس این ابلاغیه شرکت‌های پرداخت موظف به تغییر روش به‌منظور استفاده از این سرویس شدند.
او تصریح کرد: بانک مرکزی نیز بدین منظور از اول مهرماه سامانه پیوند را عملیاتی و رجیستری آن را کلید زد، از این‌رو از ۱۵ آبان ماه امسال شرکت‌های پرداخت موظف به اتصال به سامانه پیوند و ثبت تراکنش‌های USSD از این مسیر شدند و برای متخلفین نیز جریمه در نظر گرفته شده است.
حکیمی ادامه داد: همچنین در صورت استمرار ثبت تراکنش USSD خارج ازمسیر سامانه پیوند، کانال موبایلی این خدمت برای متخلفین قطع خواهد شد.
مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی اذعان داشت: در همین راستا جلسه‌ای با بانک‌ها و شرکت‌های ارایه‌کننده خدمات پرداخت قبل از ۱۵ آبان تشکیل و مراتب امر به آنها ابلاغ و تأکید شد زمان‌بندی بانک مرکزی در این خصوص تغییر نخواهد کرد.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه برخی از شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات پرداخت برای اتصال به سامانه پیوند اعلام آمادگی کرده‌اند و منتظر ابلاغ کتبی این مصوبه هستند، گفت: در اسفندماه سال گذشته این مصوبه به شرکت‌های PSP ابلاغ‌شده ازاین‌رو تمام شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات پرداخت موظف به اجرای آن هستند.
حکیمی با اشاره به جلسه‌ای که قبل از ۱۵ آبان برگزار شد، گفت: در این جلسه قراری مبنی بر صدور ابلاغیه جدید مطرح نشده به این دلیل که در ابلاغیه‌های قبلی هم این موضوع به‌صورت صریح و شفاف عنوان شده بود.
این مقام مسوول در بانک مرکزی گفت: در جلسه مذکور تنها تغییر نیافتن زمان‌بندی بانک مرکزی در این خصوص تأکید شد و به همین دلیل از ۱۵ آبان به بعد چنانچه شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات پرداخت به‌منظور انجام تراکنش USSD از سامانه پیوند استفاده نکنند، جریمه می‌شوند و از اول دیماه این خدمت برای متخلفین قطع خواهد شد.
این در حالی است که برخی مدیران PSPها معتقدند سرویس دهی به شماره‌هایی که در پیوند هنوز ثبت نشده‌اند تا ابتدای دی ماه امکان پذیر است و سرویس دهی فعلی مشمول جریمه نمی‌شود.
ارایه سرویس تا اول دی بدون جریمه
ابراهیم حسینی‌نژاد، مدیرعامل سپ در پاسخ به این سوال که چرا سرشماره *۷۲۴# به مشترکانی که اطلاعات آنها در پیوند ثبت نشده خدمت می‌دهد، گفت: براساس موارد طرح شده در جلسات، شرکت‌های PSP می‌توانند تا ابتدای دی ماه نسبت به استعلام از سامانه پیوند برای ارایه خدمات USSD اقدام کنند، به نحوی که اگر در صورت استعلام شماره کارت مورد نظر در پیوند وجود نداشت خدمت مربوطه به مشتری ارایه می‌شود.
وی افزود: در این وضعیت که اگر PSP استعلام را بگیرد و کارت ثبت نشده باشد خدمت ارایه می‌شود.
وی بیان کرد: چنانچه شرکت‌های PSP بدون استعلام از سامانه پیوند اقدام به فروش شار‍ژ کنند، تخلف کرده‌اند و مشمول جریمه می‌شوند، که در حال حاضر شرکت پرداخت الکترونیک سامان به سامانه پیوند متصل است و تمامی تراکنش‌ها از طریق پیوند انجام می‌شود.
وی در خصوص اینکه پیوند راه‌اندازی شد که امنیت پایین USSD را ارتقاء دهد نه اینکه هزینه کارمزد شاپرکی را حذف کند، آیا با این وضعیت تخلف اتفاق نیفتاده، گفت: آنچه که به ما در جلسات اعلام شده باید استعلام از پیوند انجام شود و اگر کارت مشتری ثبت نشده بود در صورت ارایه خدمت توسط PSP تخلفی انجام نشده است.
وی تاکید کرد طبق موارد طرح شده در جلسات این روش تنها تا ابتدای دی ماه میسر است و پس از آن امکان ارایه سرویس USSD در صورتی امکان‌پذیر است که مشتری اطلاعات کارتش در سامانه پیوند ثبت شده باشد.
وی با بیان اینکه شرکت پرداخت الکترونیک سامان به قوانین ابلاغی از سوی بانک مرکزی تمکین می‌کند گفت: در حال حاضر نیز تمامی فعالیت‌های ما بر اساس قانون است و هرگاه قانون تغییر کند ما نیز تابع آن هستیم.
خشنودی بانک‌ها از قطع USSD
محمدنژاد صداقت، مدیرعامل شرکت اتیک در این خصوص گفت: اتصال به سامانه پیوند برقرار شده اما در این بخش بحث این است که آیا اطلاعاتی روی سامانه پیوند برای هر شماره موبایل ذخیره شده است یا خیر؟
وی افزود: بانک‌ها باید شماره همراه افراد را به شماره‌حساب و کارت وی متصل و آن شماره کارت را در سامانه پیوند ذخیره کنند که در حال حاضر این کار از سوی بانک‌ها صورت نگرفته و اطلاعات ذخیره شده در سامانه پیوند بسیار اندک است.
وی در پاسخ به این سؤال که بنا بر گفته معاون فناوری اطلاعات بانک مرکزی تراکنش‌های USSD که از ۱۵ آبان ماه از طریق سامانه پیوند انجام نشود مشمول جریمه و از اول دیماه قطع خواهد شد، گفت: این مساله به دو بخش تقسیم می‌شود؛ دسته اول کارت‌هایی هستند که از قبل با USSD کار کرده‌اند برای این دسته جریمه لحاظ نشده و صرفا این تراکنش‌ها از ۱۵ آبان ماه مشمول کارمزد نمی‌شود و از همان تاریخ انجام تراکنش USSD با کارت جدید مشمول جریمه است.
نژادصداقت در خصوص اینکه هر فردی که بخواهد از خدمات پرداخت با USSD استفاده کند باید به بانک مراجعه و مدارک هویتی خود را ارایه کند و بانک نیز بااتصال شماره همراه فرد به کارت‌بانکی، شماره کارت وی را در سامانه پیوند ثبت کند، عنوان کرد: بله روال به همین صورت است اما برحسب قاعده این روند برحسب برنامه‌ریزی بانک مرکزی قابلیت عملیاتی شدن را ندارد.
نژادصداقت بیان کرد: مهم‌ترین بحث در این قضیه این است که اگر از اول دیماه اطلاعاتی در این سامانه وجود نداشته باشد به‌صورت عملی ارایه این خدمت متوقف می‌شود و بیشتر این پرداخت‌ها به اپ‌های موبایلی هدایت می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه با این روند فعالیت خدمات USSD متوقف می‌شود، گفت: سهولت استفاده از این خدمت دلیل اصلی حجم بالای تراکنش‌ها در این بخش بوده است و اگر مردم به‌منظور استفاده از آن مجبور به مراجعه و ارایه اطلاعات هویتی به بانک باشند به‌طورقطع استقبال از پرداخت‌های USSD بسیار کاهش می‌یابد.
نژادصداقت با اشاره به هزینه بالای تراکنش‌های USSD برای شبکه بانکی، گفت: مدل خدمت USSD به این صورت است که بانک صادرکننده کارت برای این تراکنش باید به شبکه شتاب و شرکت PSP کارمزد پرداخت کند که رقم بالایی است.
وی افزود: با این روند بانک یک خدمتی را به‌صورت رایگان به مشتری ارایه می‌دهد که به دلیل مبلغ کم تراکنش‌های آن هیچ منفعتی از این محل کسب نمی‌کند و درازای آن متقبل پرداخت هزینه زیادی به شبکه شتاب و شرکت PSP می‌شود. بنابراین عملا بانک‌ها انگیزه‌ای برای ثبت اطلاعات مشتریان در سامانه پیوند نداشته و خدمت USSD قطع خواهد شد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
همانطور که در این گزارش نیز مشخص است به نظر می‌رسد که تناقض‌های جدی در خصوص سرنوشت ادامه حیات سرویس USSD در کشور وجود دارد و تمامی بازیگران این صنعت از ناظر و رگولاتور گرفته تا ارایه‌دهندگان سرویس USSD از صحبت‌هایی که مطرح کرده‌اند تکلیفشان مشخص نیست. البته که مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی به روشنی وضعیت را مشخص کرده اما آنچه که در حال حاضر در حال اجراست ارایه سرویس خارج از مسیر مشخص شده توسط ناصر حکیمی است.
**این موضوع از این حیث برای شرکت‌های پرداخت الکترونیکی می‌تواند نگران‌کننده باشد که آنها اکنون در یک شرایط نامعلوم قرار گرفته‌اند چرا که سابقه نشان داده که رگولاتور بانکی به هر ترتیب با اقتدار اقدام به اعمال جرایم می‌کند.
آنطور که شرکت‌های PSP مدعی شده‌اند موضوع الزام استعلام تراکنش‌ها از سامانه پیوند صرفا و به صورت شفاهی در یک جلسه اعلام شده و عملکرد شرکت‌های مذکور از حیث جرایم احتمالی در ابهام است.**
ابهام دیگر در خصوص سرنوشت خدمات USSD بعد از الزامات جدید، به میلیون‌ها کاربری باز می‌گردد که احتمالا از ابتدای دیماه و بدون اطلاع‌رسانی‌های قبلی به یکباره با عدم امکان استفاده از این خدمات مواجه خواهند شد. که این موضوع می‌تواند موجبات سردرگمی کاربران بی‌اطلاع را در پی داشته باشد. موضوعی که از نظر کاربری و حتی مالی به زیان نظام پرداخت الکترونیکی کشور است.
